بررسی سانسور و محدودیت‌های آزادی مطبوعات در افغانستان و جهان
نویدنو: سازمان گزارشگران بدون مرز در تازه‌ترین گزارش خود گفته است که وضعیت آزادی رسانه‌ها در یک سال اخیر در سطح جهان بدتر شده است، به خصوص در افغانستان که در جمع سه کشور آخر فهرست قرار دارد. در این رده‌بندی از میان ۱۸۰ کشور، اریتره در جایگاه قرار گرفته است. در این کشور تمام رسانه‌های موجود تحت کنترول مستقیم حکومت قرار دارند. ایران در این رده بندی در جایگاه ۱۷۶ قرار گرفته است. با این حال دیده می‌شود که افغانستان با قرار گرفتن در جایگاه ۱۷۸ بعد از اریتره و ایران یکی از بدترین کشورها از میان ۱۸۰ کشور برای آزادی مطبوعات محسوب می‌شود. سوریه در این رتبه‌بندی در جایگاه ۱۷۹ قرار گرفته است. سازمان گزارشگران بدون مرز به مناسبت سوم ماه می یعنی روز جهانی آزادی مطبوعات، شاخص سال ۲۰۲۴ آزادی مطبوعات را نشر کرده است.
این سازمان گفته است که در افغانستان تحت حاکمیت طالبان در یک سال اخیر سه خبرنگار کشته شده‌اند و دست کم ۲۵ عضو رسانه در این مدت زمان بازداشت و زندانی شده اند و همچنان حذف تدریجی کارکنان رسانه‌ای از طبقه اناث عملاً در افغانستان توسط افکار طالبانی جریان دارد، این در حالی است که رسانه های داخلی افغانستان گزارش دادن و گفتن که حضور ۱۷٪ درصدی کارمندان زن در رسانه ها داخلی نشان می‌دهد که وضعیت آزادی مطبوعات در افغانستان به حالی عادی است. همچنان بارها وزارت اطلاعات و فرهنگ کشور از آزادی بیان سخن گفتن گفتند، این گفته در حالی مطرح می‌شود که افغانستان هر روز شاهد بازداشت ها و تهدیدات رسانه‌ای از سوی طالبان بودند و شماری زیادی اکنون در نزد طالبان زندانی است. آزادی مطبوعات نشان می‌دهد که افغانستان ۲۶ پله سقوط کرده و از جایگاه ۱۵۲ به جایگاه ۱۷۸ قرار گرفته است و تعداد خبرنگاران در بند در افغانستان ۵ نفر عنوان شده است. اولین روزی که صدای آزادی بیان در افغانستان خاموش شد ۱۵ آگست ۲۰۲۱ میلادی بود، روزی بود طالبان عملاً وارد کابل پايتخت افغانستان شدند و همه‌ی ولایت های افغانستان را طالبان تصرف نمودند.
ایران در میان ۱۸۰ کشور، در جایگاه ۱۷۶ اعلام شده است. به گفته این سازمان در حال حاضر ۲۳ خبرنگار در ایران زندانی هستند.
ناروی برای هشتمین سال در جایگاه اول شاخص آزادی مطبوعات قرار گرفته است. براساس این رتبه بندی سازمان گزارشگران بدون مرز، استقلال رسانه‌ها از سیاست، حمایت و حفاظت قانونی از آزادی اطلاع‌رسانی و همچنین کثرت‌گرایی در فضای رسانه‌ای ناوری از جمله دلایلی است که این کشور جایگاه اول را گرفته است.
گزارشگران بدون مرز افزوده است که دقیقا چنین شرایط در مورد کشورهای دنمارک و سویدن نیز صدق می‌کند که به ترتیب در جایگاه‌های دوم و سوم قرار گرفته اند. آلمان در رده‌بندی جدید از جایگاه قبلی یعنی از جایگاه ۲۱ به جایگاه ۱۰ صعود کرده است. دلیل این بهبودی کاهش حملات فزیکی بر کارمندان رسانه‌ها در یک سال اخیر عنوان شده است. گزارشگران بدون مرز در تازه‌ترین گزارشش از میزان آزادی مطبوعات در جهان نسبت بی توجهی دولت ها از آزادی مطبوعات و رسانه ها هشدار داد و افزود در یک سال گذشته سرکوب رسانه ها به شدت افزایش یافته است
در رده‌بندی منتشر شده از سوی این سازمان، ناروی جایگاه اول خود را حفظ کرد، در حالی که اریتره در رتبه آخر قرار گرفت و جانشین کره شمالی به عنوان پایین‌ترین رتبه شد. از ۵ کشور صدرنشین این جدول به جز هلند، ۴ کشور دیگر یعنی ناروی، سوئد، فنلاند و دنمارک کشورهای حوزه اسکاندیناوی هستند. کشورهای اریتره، سوریه، افغانستان، کره شمالی و ایران ۵ کشور پایینی این جدول هستند، در حالی که روسیه رتبه ۱۶۲ و چین جایگاه ۱۷۲ را به خود اختصاص داده‌اند. در این بیانیه آمده است: «برخی گروه‌های سیاسی با توهین، بی‌اعتبار کردن و تهدید روزنامه‌نگاران، به نفرت و بی‌اعتمادی به خبرنگاران دامن می‌زنند. در حالی که دیگران نیز مشغول تحکیم تسلط خود بر اکوسیستم رسانه‌ای هستند.»
در رده‌بندی منتشرشده اسرائیل در رتبه ۱۰۱ قرار گرفته است. گزارشگران بدون مرز «فقدان آشکار اراده سیاسی جامعه بین‌الملل برای اجرای اصول حمایت از خبرنگاران» در غزه را محکوم کرده و گفته است که « بیش از ۱۰۰ خبرنگار فلسطینی از جمله حداقل ۲۲ خبرنگار فلسطینی در جریان اجرای وظایف کاری خود توسط ارتش اسرائیل کشته شده‌اند». به گفته این سازمان «چالش‌برانگیزترین منطقه جهان به لحاظ آزادی رسانه‌ها خاورمیانه و شمال آفریقا باقی مانده است» جایی که وضعیت تقریباً در نیمی از کشورها «بسیار جدی» بوده و اکنون قطر تنها کشوری است که وضعیت در آن به عنوان «بسیار جدی» یا «خطیر» طبقه‌بندی نشده است.
در سوی دیگر اروپا تنها منطقه‌ای است که کشورهایش تحت عنوان «خوب» برای آزادی رسانه‌ها طبقه‌بندی شده‌اند. یونان بدترین رتبه را در اروپا «در مجموع در جایگاه هشتاد و هشتم» پس از مجارستان و لهستان کسب کرده است. سازمان گزارشگران بدون مرز در گزارشش افزوده است که «تقلید قابل توجه از روش‌های سرکوبگری روسیه» از کشورهای اروپای شرقی تا کشورهای آسیای مرکزی وجود دارد؛ «جایی که رسانه‌های طرفدار دولت تبلیغات روسی را انجام می‌دهند و مقامات روزنامه‌نگاران تبعیدی را تهدید می‌کنند.» بنابر گفته این سازمان، چالش برانگیزترین منطقه جهان به لحاظ آزادی رسانه‌ها خاورمیانه و شمال آفریقا باقی مانده است. جایی که وضعیت تقریباً در نیمی از کشورها «بسیار جدی» بوده است.
آزادی رسانه و مطبوعات همانند یک ضمانت‌نامه از جانب دولت‌ها به رسانه‌های عمومی، در مقابل مواجه با روندهای محدودکنندهٔ ابراز نظر در جوامع، می‌باشد که حقوق قانونی رسانه‌ها و همچنین مراجع رفع اختلاف بین رسانه‌ها و شاکیان را مشخص می‌کند. این حقوق در بسیاری از کشورها به صورت قانونی و در چهارچوب قوانین اساسی آن کشور تعیین شده است تا از آزادی مطبوعات حمایت شود. در رابطه با اطلاعات دولتی، هر کدام از دولت‌ها خود تصمیم می‌گیرند کدام منابع و مواد اطلاعاتی در دسترس عموم قرار گرفته یا حفاظت شده باشند، مواد دولتی به دو دلیل محافظت می‌شوند، طبقه‌بندی اطلاعات به دلیل حساسیت، یا به دلیل منافع ملی. بسیاری از دولت‌ها سعی در تسلط یافتن بر قوانین مهم یا آزادی تبادل اطلاعات قانونی که برای تعریف حدود و سرحد علاقهٔ بین‌المللی کاربرد دارند، هستند تا از این طریق دید جهانی را منحرف کنند.