۸۰ درصد زنان خبرنگار از کار برکنار شدند
براساس پژوهش و یافته‌های نوید نو با حاکمیت طالبان بیش از ۸۰ درصد زنان خبرنگار از کار برکنار شدند. هم‌چنان طالبان علارغم پوشش اجباری ماسک به زنان خبرنگار اجازه‌ی نشستن در قطار نخست را نمی‌دهند.
نویدنو: با سقوط کابل و حاکمیت طالبان، خبرنگاران، به خصوص خبرنگاران زن با مشکلات بسیار وحشت‌ناکی مواجه شدند. برای بسیاری از خبرنگارانی که سانسور و محدودیت و ممانعت و حجاب اجباری و کار در سایه و ناامیدی و اضطراب و افسردگی را تجربه نکرده بودند، حضور ظاهرا ناگهانی و یک‌شبه‌ی طالبان، هجوم ناگهانی و یک‌جایی تمام این مشکلات بود.
چنان که بعدها مفصل دیده شد و هنوز جریان دارد، طالب، برای زنان، به خصوص زنان خبرنگار سراسر وحشت و تباهی و ناامیدی و رنج و افسردگی و خطر بازداشت و خطر زندان و خطر تجاوز و خطر شلاق و خطر ازدواج اجباری و خطر حجاب اجباری و ممنوعیت تحصیلی و ممنوعیت گشت‌وگذار و ممنوعیت کار و آزادی و زندگی بود.
درین حدود سه سال، پس از فرمان‌های پی‌هم رهبران طالب، زنان گزارشگر حتا حق نداشتند که بدون ماسک در صفحه‌ی تلویزیون ظاهر شوند. آنان در هنگام خواندن خبر نیز باید ماسک می‌زدند و در عین حال با دهان بسته مجبور بودند که صریح و فصیح خبر بخوانند.
این وضعیت تا اکنون ادامه پیدا کرده و معلوم هم نیست که تا چه وقت هم‌چنان حاکم خواهد بود. در حال حاضر بسیاری از زنان خبرنگار دچار مشکلات و گرفتاری‌های وحشت‌ناکی‌اند. یافته‌های هفته‌نامه‌ی نویدنو نشان می‌دهد که بسیاری از زنان خبرنگار افسرده و نگران و در گریز و در خطرند.
روایت ایرِنا از مشکلات خبرنگاری در کابل
ایرِنا نام مستعار خبرنگار خانمی در کابل است. او که ۲۳ سال سن دارد، پس از سقوط کابل کارش را به عنوان خبرنگار شروع کرده است. پیش از سقوط کابل او دانشگاه می‌خواند و در رشته‌ی روابط بین‌الملل در دانشگاه ابن سینا در کابل دانش‌جو بود. تازه سال دوم دانشگاه شده بود که طالبان آمدند و تحصیل زنان را ممنوع کردند.
ایرنا از تحصیل باز ماند و خانه‌نشین شد. سه چهار ماه اول سقوط در خانه افسرده شده و در حال بدی به سر برده است. چندین بار هم به داکتر مراجعه کرده که چندان نتیجه‌بخش نبوده است. او از ترس این که مبادا در خانه هرچه بیش‌تر افسرده شود، از خانه بیرون شد و در سایه دنبال کار گشت. پس از جست‌وجویی، او توانست در یکی از تلویزیون‌ها به عنوان گزارشگر کار پیدا کند که البته دیر دوام نکرده است.
او که باز هم خانه‌نشین شده بود، پس از دو ماه دوباره دنبال کار می‌گردد و این‌بار در یک رسانه مشغول کار می‌شود. کار او تهیه‌ی گزارش از وضعیت زنان در حاکمیت طالبان بوده است. از آن زمان تا اکنون او کارمند همان رسانه است و از وضعیت زنان گزارش می‌نویسد.
ایرنا در مصاحبه‌ای با هفته‌نامه‌ی نویدنو می‌گوید که حتا در دوران جمهوریت که ادعا می‌شد از زنان حمایت می‌شود و مرجعی برای دادخواهی آنان وجود دارند نیز صدای زنان آن‌چنان که باید شنیده نمی‌شد. حالا که نه مرجعی برای رسیدگی به شکایات و مشکلات زنان وجود دارند و نه طالبان زنان را انسان حساب می‌کنند، معلوم است که مشکلات زنان در چه حد باید باشد. «در جامعه‌ای که مردانِ راس حکومتْ خودشان را نمایندگان خدا در روی زمین حساب می‌کنند و پشت سر هم علیه زنان فرمان صادر می‌کنند و هیچ قاعده و قانونی برای حمایت زنان هم نیست، معلوم است که زنان چقدر مشکلات دارند».
او می‌گوید که از مشکلات بزرگ زنان در حاکمیت طالبان، یکی هم تهدیدات امنیتی و تبعیض جنسیتی است. «به خصوص برای زنان خبرنگار یکی از مشکلات عمده، تهدیدات امنیتی و تبعیض جنسیتی است. دختران خبرنگار نمی‌توانند که بگویند خبرنگارند. بسیاری از زنان خبرنگار از شغل‌شان کنار رفته‌اند و نخواستند کار کنند. یک جمعی از خبرنگاران برجسته و حرفوی هم که کلا کشور را ترک کردند و مهاجر شدند. اکنون در افغانستان خبرنگار خانم بسیار کم داریم».
او می‌گوید به عنوان یک کسی که تجربه‌ی کار در تلویزیون‌های داخلی را دارد، مطمیین است که تا بیش از هفتاد درصد خبرها در تلویزیون‌ها و نشرات داخلی سانسور می‌شود. خبرنگاران داخل، به خصوص خبرنگاران زن به منابع دسترسی ندارند و در بسیاری از موارد رسانه‌های داخلی اخبار رسانه‌های خارجی را کاپی و بازنشر می‌کنند».
در جریان کار برای زنان ممانعت وجود دارد. او می‌گوید به خصوص در کنفرانس‌های مطبوعاتی و نشست‌های رسمی، طالبان به دختران خبرنگار اجازه‌ی گزارش‌دهی نمی‌دهند. «در چندین مورد همکاران خانم ما که قرار بود در نشست‌های رسمی بروند و گزارش تهیه کنند، اجازه‌ی حضور نیافته‌اند. طالبان به دختران خبرنگار گفته بودند که اجازه ندارند که در داخل بروند. فقط باید فیلم‌بردار مردشان بروند و دختران از روی همان فیلم در خانه گزارش بسازند».
او می‌افزاید که همین مشکلات در گزارش‌های داخل‌شهری نیز وجود دارد. «دختران خبرنگار فقط به چهاردیواری اتاق خبر محدود شده‌اند. آنان اجازه ندارند که بیرون بروند و تحقیق میدانی کنند. هم‌چنان در ولایات محدودیت‌ها بر زنان خبرنگار بسیار زیاد و به همین دلیل زنان خبرنگار در ولایات بسیار کم‌اند».
افزون بر محدودیت‌ها و دشواری‌های کاری زنان خبرنگار، یک جمع زیادی از زنان خبرنگار هم از بیکاری رنج می‌برند. ایرنا در ادامه می‌گوید که «من شخصا زنان خبرنگار زیادی را می‌شناختم که از خبرنگاری درآمد خوبی هم داشتند. خانواده‌شان را نان می‌دادند. اما به خاطر سختی شرایط و محدودیتی که طالبان وضع کرده از کار کنار کشیده و در حال حاضر نگران و ناامید و فقیرند».
یک خانم خبرنگار دیگر هم به هفته‌نامه‌ی نویدنو گفت که طالبان به آنان اجازه‌ی دسترسی به منابع نمی‌دهند. منبع که خواست هویتش پنهان بماند، گفت که طالبان در نشست‌های‌شان به زنان اجازه‌ی پوشش نمی‌داده‌اند. در یک نشستی طالبان به او و دیگر زنان گفته‌اند که به قطار آخر بروند و در جلو نباشند. طالبان گفته که فیلم‌برداران مرد فیلم می‌گیرند و همان کافی است و نیازی به فیلم‌برداری ویا نشستن زنان در قطار اول نیست.
منبع ادامه می‌دهد که «یکی از مشکلات ما عدم دسترسی به اطلاعات به موقع است. ما سرِ وقت به اطلاعات دسترسی نداریم و به همین خاطر خیلی از خبرنگاران زن از کار هم بیکار شده‌اند. چون رسانه به اطلاعاتِ به موقع نیاز دارند و طالبان به ما زنان خبرنگار اجازه نمی‌دهند که به موقع به اطلاعات دسترسی داشته باشیم، حتی حاضر به مصاحبه، تشریک اطلاعات و پاسخ دهی به زنان خبرنگار نمی شوند».
محدودیت‌های طالبان بر زنان خبرنگار
طالبان از زمان حاکمیت‌شان بر خبرنگاران زن پشت سر هم محدودیت وضع کرده‌اند. از نخستین محدودیت‌های طالبان علیه زنان خبرنگار، فرمان پوشیدن حجاب اجباری، از جمله پوشیدن ماسک در هنگام خواندن خبر بود.
در ۸ حوت ۱۴۰۲ طالبان طی نشستی که در یکی از رستورانت‌های کابل با رسانه‌های داشت، اعلام کردند که از آن بعد زنان دیگر حق ندارند که در تلویزیون‌ها و مصاحبه‌های تصویری بدون ماسک ظاهر شوند.
محمدخالد حنفی سرپرست وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان در دیدار با نمایندگان رسانه‌ها در کابل، هشدار داده بود که اگر زنان در مصاحبه‌های تصویری و تلویزیون‌ها با ماسک ظاهر نشوند، رهبر طالبان تمام زنان را از کار خبرنگاری برکنار خواهد کرد.
عبدالغفار فاروق سخنگوی وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان در همان نشست عکسی را به رسانه‌ها نشان داده بود که در آن فقط چشم‌های زن خبرنگار دیده می‌شد. او گفته بود که مدل پوشش زنان خبرنگار شبیه همان عکس باشد.
مرکز خبرنگاران افغانستان در تاریخ ۹ حوت ۱۴۰۲ طی گزارشی نوشته بود که طبق تحقیقات آن مرکز، هرچند که طالبان قانون رسانه‌های دوران جمهوریت را پذیرفته است اما تا حالا [تاریخ نشر گزارش] ۱۷ دستورالعمل مرتبط با رسانه‌ها و خبرنگاران صادر کرده است که با قانون رسانه‌ها مطابقت ندارد و فضای کاری را برای خبرنگارن و رسانه‌های آزاد بسیار محدود کرده است.
در آن گزارش مرکز خبرنگاران افغانستان آمده است که «جلوگیری از کار زنان در رادیو و تلویزیون ملی، جداسازی فضای کاری زنان و مردان و الزام به پوشیدن ماسک از سوی زنان، ممنوع نشر صدای زنان در رسانه‌های ولایت هلمند و ممنوع بودن تماس تلفنی دختران با رسانه‌ها در ولایت خوست از جمله این دستورالعمل‌ها می‌باشد».
ممنوع‌کردن مصاحبه با زنان، ممنوع‌کردن نقد و مخالفت با رهبران طالبان، ممنوع‌کردن سریال‌ها و برنامه‌های تفریحی با تمثیل زنان از دیگر موارد ممنوعه‌ی طالبان برای زنان خبرنگار است.
آمار بیکارشدن زنان خبرنگار
با آمدن طالبان و محدودیت‌هایی که این گروه بر زنان وضع کردند، بسیاری از زنان خبرنگار در افغانستان بیکار شدند. طبق آخرین آمارهایی که تا حالا در دسترس رسانه‌ها قرار گرفته است، از آغاز حاکمیت طالبان تا اکنون بیش از هشتاد درصد خبرنگاران زن بیکار شده‌اند.
رسانه‌ی رخشانه در تاریخ (۹ جنوری ۲۰۲۳) طی یک گزارشی از قول خبرنگاران بدون مرز نوشته است که «بر اساس گزارش خبرنگاران بدون مرز (RSF) در سال ۲۰۲۲ از ۷۰۰ خبرنگار زن، تنها ۱۰۰ خبرنگار به کارشان ادامه می‌دهند».
خبرنگاران بدون مرز طی گزارشی نوشته بود که پس از تسلط طالبان بر افغانستان، ۸۴ درصد زنان خبرنگار کارشان را از دست داده‌اند.
بر اساس این گزارش، در حاکمیت طالبان از هر پنج خبرنگار زن یک خبرنگار کارش را از دست داده است.
هرچند رقم دقیق در این مورد در دست نیست، اما به گزارش انجمن خبرنگاران پس از تسلط طالبان نزدیک به دو هزار خبرنگار و کارمند رسانه ای زن بیکار شده اند.
یافته‌های هفته‌نامه‌ی نوید نو نشان می‌دهد که زنان خبرنگاری که بیکار شده با مشکلات بسیار حادی مواجه شده‌اند. بسیاری از آنان تنها نان‌آور خانه بوده‌اند و در حال حاضر با از دست‌دادن تنها شغل‌شان هیچ راهی برای درآمد ندارند.
ضمن فقر و بیکاری و گرسنگی، زنان خبرنگار به خاطر ممنوعیت‌ها و محدودیت‌هایی که طالبان وضع کرده‌اند، دچار افسردگی و اضطراب نیز هستند.
علاوه بر افسردگی و اضطراب، بسیاری از آنان حتا پس از آن که بیکار و خانه‌نشین شده است، به خاطر سابقه‌ی شغلی‌شان در رسانه‌ها، از سوی طالبان در معرض خطر نیز هستند. آنانی که نتوانسته‌اند از افغانستان خارج شوند، در داخل کشور زندگی زیر زمینی دارند.
در حال حاضر زنان برکنارشده از رسانه‌ها، از سابقه‌ی شغلی‌شان می‌ترسند و نگران‌اند که به دست طالبان بیفتند و بازداشت و زندانی شوند. گزارش‌های زیادی در دست است که طالبان از آغاز حاکمیت‌شان تا حالا زنان خبرنگار و زنان معترض را باربار بازداشت و زندانی کرده‌اند.
این اضطراب و فقر و محدودیت در حالی است که در حال حاضر هیچ قانونی برای حمایت و حفاظت خبرنگاران در داخل کشور وجود ندارد.
در ماه عقرب ۱۴۰۱ بخش زنان سازمان ملل طی رشته‌تویتی گفته بود که طالبان خبرنگاران، به خصوص خبرنگاران زن را بازداشت و شکنجه می‌کنند. این نهاد افزوده بود که طالبان محدودیت‌های زیادی بر رسانه‌ها و خبرنگاران زن وضع کرده و در داخل کشور هیچ قانونی که از زنان و خبرنگاران حمایت کنند وجود ندارند.
موضوعات: طالبان, زنان, زنان خبرنگار, محدودیت, ممنوعیت, بازداشت, شکنجه.