پس از تسلط دوباره‌ی طالبان در افغانستان، بیش از شش هزار خبرنگار بیکار شده‌اند
یافته‌ها و پژوهش‌های نویدنو نشان می‌دهد که پس از تسلط گروه طالبان در افغانستان، محدودیت‌های شدیدی بر رسانه‌ها و اطلاع‌رسانی اعمال شده است که به طور جدی بر جامعه و حقوق بشر تأثیر گذاشته است. این گزارش با توجه به محدودیت‌ها، تحولات و تضادهای موجود در این زمینه، به بررسی و تحلیل وضعیت رسانه‌ها و حقوق رسانه‌ای در افغانستان پس از تسلط طالبان می‌پردازد.
ماهر بکتاش
محدودیت‌های رسانه‌ای توسط طالبان:
طالبان با ورود به قدرت، سریعاً محدودیت‌های شدیدی بر رسانه‌ها و اطلاع‌رسانی اعمال کردند. این محدودیت‌ها شامل سانسور، فیلترکردن اطلاعات، و محدودیت‌های قانونی برای فعالیت رسانه‌ها و خبرنگاران بوده است. طالبان، با تعریف‌های خود از ارزش‌ها و پدیده‌ها، تلاش داشته تا باور و اهداف خود را از طریق رسانه‌ها و اطلاعات مطرح کند، در حالی که مطالب واقعیت‌پسندانه‌ای را فیلتر و سانسور می‌کند.
تحولات در روند اطلاع‌رسانی:
با ورود طالبان به قدرت، در روند اطلاع‌رسانی نیز تغییرات زیادی وارد شد. سلسله‌مراتب در اطلاع‌رسانی شکسته شده و قوانین و مقررات موجود لغو شده‌اند. این امر منجر به ناتوانی در حفظ سلسله‌مراتب و ایجاد اطمینان در بین رسانه‌ها و جامعه‌ی رسانه‌ای شده است.
مرکز خبرنگاران افغانستان در تاریخ ۹ حوت ۱۴۰۲ در گزارشی ذکر کرده بود که طالبان، هرچند قانون رسانه‌های دوران جمهوریت را پذیرفته است، اما تا آن زمان (تاریخ نشر گزارش) ۱۷ دستورالعمل مرتبط با رسانه‌ها و خبرنگاران صادر کرده است که با قوانین قبلی رسانه‌ای همخوانی ندارد. این دستورالعمل‌ها باعث محدودیت فضای کاری برای خبرنگاران و رسانه‌های آزاد شده و از آنها پشتیبانی نمی‌کند.
در گزارش مرکز خبرنگاران افغانستان آمده است که دستورالعمل‌هایی که توسط طالبان صادر شده، شامل مواردی چون جلوگیری از کار زنان در رادیو و تلویزیون ملی، جداسازی فضای کاری زنان و مردان، و الزام به پوشیدن ماسک توسط زنان، ممنوع‌کردن نشر صدای زنان در رسانه‌های ولایت هلمند، و ممنوع بودن تماس تلفنی دختران با رسانه‌ها در ولایت خوست را شامل می‌شود.
علاوه بر این، طالبان مصاحبه با زنان توسط خبرنگاران، نقد و مخالفت با رهبران طالبان در رسانه‌ها، و نیز پخش سریال‌ها و موسیقی و برنامه‌های تفریحی‌ای که شامل تصویر زنان باشد را ممنوع کرده‌اند.
این دستورالعمل‌ها نشان از محدودیت‌های شدیدی است که طالبان بر رسانه‌ها و خبرنگاران، به ویژه زنان خبرنگار، تحمیل کرده و باعث سلب حقوق رسانه‌ای و آزادی بیان در افغانستان شده‌اند.
تاثیرات بر رسانه‌ها و خبرنگاران:
محدودیت‌های اعمال شده توسط طالبان بر رسانه‌ها و خبرنگاران بسیاری از تاثیرات منفی را بر جامعه رسانه‌ای داشته است. این محدودیت‌ها شامل ممنوعیت تهیه و انتشار خبرهای خلاف منافع طالبان، تهدید، احضار و بازداشت خبرنگاران بوده است.
منابع می گوید که اعضای طالبان در دفاتر رسانه‌ها، از جمله رسانه‌های تصویری، حاضر هستند و در فرآیندهای تصمیم‌گیری و مدیریتی رسانه‌ها و همچنین در پخش و نشر خبر دخالت دارند. این وضعیت نشان می‌دهد که طالبان به‌طور فعال در امور رسانه‌ای دخالت دارند و محدودیت قابل توجهی را بر روی رسانه‌های تصویری و دیگر رسانه‌ها اعمال کرده‌اند.
یکی از خبرنگاران، که نخواست نامش در گزارش ذکر شود، اظهار داشته که خبرنگاران بیشتر با روابط شخصی‌ای که دارند، از برنامه‌های طالبان آگاه می‌شوند و برای پوشش خبری آن اقدام می‌کنند. شمسیه احمدی (مستعار)، یک خبرنگار دیگر، تصریح کرده است که طالبان همیشه از روند اطلاع‌رسانی و اطلاع‌دهی خبرنگاران انتقاد داشته و به آنها هشدار داده‌اند که خبرها و گزارش‌های خلاف منافع طالبان را منتشر نکنند. این نظریات نشان می‌دهند که در صورتی که خبرها و گزارشات به نفع طالبان باشد یا همانطور که آنها می‌خواهند منتشر شود، کاری ندارند؛ اما اگر خلاف آنچه باشد که آنها می‌خواهند، خبرنگاران با تهدید، احضار و بازداشت روبه‌رو خواهند شد.
همچنین، این خبرنگار می‌افزاید که طالبان تلاش دارند تا فعالیت رسانه‌ها را محدود کنند و حقیقت را دوست ندارند. او با اشاره به تجربه‌ی شخصی خود، اظهار داشت که به خاطر نشر یک خبر از سوی طالبان در شرایطی قرار گرفت که می‌خواست ولایت را ترک کند. او فقط با نشر یک خبرخلاف منافع این گروه، با چنین مشکل جدی‌ای مواجه شده است.
یکی دیگر از بانوان خبرنگار که نمی‌خواهد اسمش در گزارش ذکر شود، افزوده است که پس از سقوط نظام سیاسی در ۱۵ اگست سال ۲۰۲۱، تمام عرصه‌های کاری به شمول کار در رسانه، برای زنان محدود شده و بیش از ۸۰ درصد خانم‌های خبرنگار کار خود را از دست داده‌اند. او همچنان به برخورد ناعادلانه و با خشونت نظامیان طالبان با خانم‌های خبرنگار اشاره کرده است.
از سوی دیگر، نرگس (مستعار)، یک گوینده در یکی از رسانه‌های تصویری، اظهار داشته است که با تسلط دوباره‌ی طالبان، خبرنگاران زن و دختران با مشکلات زیادی مواجه و برخی از آنها با محدودیت‌ها و برخورد نامناسب نظامیان این گروه روبه‌رو شده‌اند.
بعد از به دست آوردن قدرت، طالبان شماری از رسانه‌های تصویری، شنیداری و چاپی، از جمله وبسایت‌های متعددی از رسانه‌ها، مسدود کردند، از جمله وبسایت رادیو آزادی، روزنامه هشت صبح، و هفته‌نامه نویدنو به علاوه سایر رسانه‌ها.
رسانه‌های افغانستان در آستانه‌ی سقوط:
در تاریخ ۱۴ حوت ۱۴۰۰، انجمن خبرنگاران آزاد افغانستان اعلام کرد که در ماه دسامبر سال ۲۰۲۱، از تمام ۵۴۳ رسانهٔ فعال در افغانستان، ۲۳۱ رسانهٔ تصویری، صوتی و چاپی به دلیل مشکلات مختلف از جمله محدودیت‌های روزافزون از سوی طالبان و مشکلات اقتصادی، مسدود شده‌اند.
وحیده احمدزی، خبرنگار محلی در کابل، با اشاره به مشکلات اقتصادی رسانه‌ها و خبرنگاران، اظهار داشت که تسلط طالبان باعث بحران مالی و محدودیت در رسانه‌ها شده و بسیاری از آنها به دلیل عدم تأمین بودجهُ حمایت مالی و محدودیت‌ها، ناچار به تعطیلی شده‌اند. این اوضاع باعث بیکاری و خانه‌نشینی بسیاری از خبرنگاران زن در افغانستان شده و تعداد زیادی از خبرنگاران در خارج از کشور به دلایل مختلف آواره و سرگردان شده‌اند.
به نقل از منابع رسانه‌ای، پرویز امین‌زاده، سخنگوی انجمن خبرنگاران آزاد افغانستان، اظهار داشته که بیش از ۶۰۰۰ خبرنگار به دلیل غیرفعال‌شدن رسانه‌ها، کار خود را از دست داده‌اند، از جمله ۲۰۰۰ نفر از آنها کارمندان زن‌اند که وظایف خود را از دست داده‌اند.
سید یاسین متین، رئیس خانهٔ ملی خبرنگاران افغانستان، نیزدر یک گفتگویی رسانه‌ای ابراز داشته است که مشکلات اقتصادی به یکی از مشکلات عمدهٔ خبرنگاران و رسانه‌ها تبدیل شده و بسیاری از رسانه‌ها به دلیل این مشکلات مالی فعالیت خود را متوقف کرده‌اند.
همچنان، عالیه (مستعار)، که پس از سقوط نظام پیشین کار خود را از دست داده، اشاره کرده است که او با مشکلات اقتصادی روبرو شده است. او تاکید دارد که نهادهای حمایتی باید به مشکلات اقتصادی رسانه‌ها و خبرنگاران رسیدگی کنند تا زمینه‌ی کار مناسبی برای آنها فراهم شود.
در صورتی که مشکلات مالی رسانه‌ها جدی گرفته نشود، بیشتر رسانه‌های فعال دیگر نیز به زودی ممکن است مسدود شوند.
واکنش جامعه‌ی بین‌المللی:
تحقیقات نویدنو نشان می‌دهد که جامعه‌ی بین‌المللی با اعمال محدودیت‌ها توسط طالبان بر رسانه‌ها و حقوق بشر در افغانستان، انتقاد و نگرانی شدیدی ابراز داشته است. بسیاری از کشورها و سازمان‌های بین‌المللی این محدودیت‌ها را به شدت محکوم کرده و از طالبان خواسته‌اند که حقوق رسانه‌ای و آزادی بیان را رعایت کنند.
وضعیت رسانه‌ها در حاکمیت طالبان در افغانستان به شدت پیچیده است و محدودیت‌ها و تحولات زیادی را به همراه داشته است. لازم است که تدابیری اتخاذ شود تا حقوق رسانه‌ای و آزادی بیان در این کشور تضمین شود و رسانه‌ها بتوانند به کار شان ادامه دهند.
موضوعات: طالبان, رسانه‌ها, خبرنگاران زن, بیکاری, خبرنگاران.