ترس از آینده: تداوم بحران و افق تاریک مردم افغانستان
در یک سال گذشته، افغانستان تحت تسلط طالبان با بحران‌های بی‌سابقه‌ای مواجه شده است. وضعیت اقتصادی نابسامان، افزایش فقر و بیکاری، محدودیت‌های شدید برای زنان و تهدیدات امنیتی همچنان زندگی مردم این کشور را به سختی کشانیده است. در این گزارش، به تحلیل تحولات اقتصادی، اجتماعی و انسانی افغانستان در سال ۲۰۲۴ پرداخته‌ایم و چالش‌های مرزی، مهاجرت اجباری و بحران‌های طبیعی همچون سیلاب‌ها و زمستان سرد را مورد بررسی قرار داده‌ایم. این وضعیت بحرانی، آینده‌ای تاریک برای مردم افغانستان رقم زده و نیاز به توجه و حمایت فوری از جامعه بین‌المللی دارد.
فاطمه صالحی
نویدنو: در یک سال گذشته، مردم افغانستان همچنان در مسیر دشواری به زندگی و زنده ماندن ادامه می‌دهند. با روی کار آمدن طالبان، زندگی مردم افغانستان از نظر اقتصادی، اجتماعی و انسانی در وضعیت سخت قرار گرفته است. طبق گزارش‌ها و آمارهای منتشرشده توسط سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل متحد، آژانس پناهندگان سازمان ملل (UNHCR) و بانک جهانی، تحولات افغانستان در این سال نه تنها به مشکلات موجود دامن زده بلکه بحران‌های جدیدی را نیز به وجود آورده است.
تورم، کاهش قدرت خرید، بیکاری و فقر در سال ۲۰۲۴ به وضوح قابل مشاهده بوده است. گزارشات بانک جهانی نشان می‌دهد که اقتصاد افغانستان پس از بازگشت طالبان به شدت افت کرده و این کشور به رکود اقتصادی شدید دست یافته است. در این سال، سطح تورم به حدود ۳۰ درصد افزایش یافت که عمدتاً به دلیل کاهش قدرت خرید مردم و کاهش تقاضا در بازارها بوده است. این وضعیت رکود اقتصادی را نشان می‌دهد و تأثیرات آن به‌ویژه در بخش‌های مصرفی و خدماتی محسوس است. سازمان بین‌المللی کار نیز به بیکاری شدید و کمبود فرصت‌های شغلی اشاره کرده است. به‌ویژه زنان که به دلیل محدودیت‌های شدید، از فرصت‌های شغلی محروم شده‌اند. طی سه سال گذشته، تنها ۶ درصد از زنان شاغل بوده‌اند و بسیاری از افرادی که پیشتر تجارت شخصی و مستقل خود را داشتند، مجبور به ترک آن‌ها شده‌اند.
در ماه‌های اول تسلط طالبان، ممنوعیت رفتن به مکتب و دانشگاه برای زنان وضع شد. این محدودیت‌ها به تدریج گسترش یافته و زنان از بسیاری از حقوق خود محروم شدند. طبق گزارشات سازمان عفو بین‌الملل، در سال ۲۰۲۴، زنان در افغانستان از بسیاری از حقوق اساسی خود محروم شدند؛ از جمله حق تحصیل در مؤسسات آموزش عالی و حق مشارکت در زندگی اجتماعی و فرهنگی. در برخی مناطق، زنان حتی از صحبت کردن با یکدیگر منع شده‌اند. اخیراً نیز قوانینی وضع شده که رو به پنجره‌های خانه‌ها دیوار کشیده و یا با پارچه یا پرده‌های ضخیم پوشانده شود؛ در واقع هدف آن‌ها پنهان کردن زنان در خانه و حتی حذف حریم خصوصی آن‌هاست. گزارش‌های کمیسیون حقوق بشر افغانستان نشان می‌دهد که طبق قانون جدید، زنان از حق تحصیل در رشته‌های پزشکی که در آینده برای مداوا و درمان جامعه زنان استفاده می‌شد، محروم شده‌اند.
دختران تا صنف ششم مجاز به تحصیل هستند، اما اخبار ضد و نقیض حکایت از آن دارد که این محدودیت‌ها ممکن است به صنف سوم تقلیل یابد. تداوم وضعیت، بحران بزرگی را به همراه خواهد داشت و به شدت به سلامت اجتماعی و اقتصادی جامعه افغانستان آسیب خواهد زد.
در طی یک سال گذشته، حملات تروریستی و تهدیدات امنیتی همچنان کشور را تهدید کرده است. گزارشات مرکز مطالعات استراتژیک افغانستان نشان می‌دهد که درگیری‌های زنجیره‌ای میان مرزبانان افغانستان و پاکستان در منطقه خط دیورند، و بمباران‌های مکرر ارتش پاکستان، از جمله تهدیدات امنیتی برجسته بوده است. ارتش پاکستان چندین بار به مناطق مرزی افغانستان حمله کرده که نه تنها به‌صورت زمینی بلکه هوایی نیز انجام شده است. این حملات بیش از ۴۶ خانواده را تحت تأثیر قرار داده است و بسیاری از افراد غیرنظامی آسیب دیده‌اند.
از سوی دیگر، چالش‌های مرزی با ایران نیز همچنان قابل توجه است. در ماه اکتبر ۲۰۲۴، مرزبانان ایرانی به سوی بی‌جاشدگان افغان در مرز شلیک کردند که منجر به کشته و زخمی شدن تعدادی از هموطنان ما شد. طبق گزارشات گزارشگران بدون مرز، این اقدامات باعث تشدید تنش‌ها در مرز ایران و افغانستان شده و نگرانی‌های جهانی را افزایش داده است.
در هشت ماه گذشته، بیش از ۵۰۰ هزار مهاجر افغان به اجبار از ایران به کشور بازگشته‌اند. این مهاجرت‌ها عمدتاً به دلیل شرایط دشوار اقتصادی و اجتماعی در ایران و افغانستان بوده است. یکی از نگرانی‌های عمده ایران، فعالیت‌های قاچاق مواد مخدر است که باعث شده مرز ایران و افغانستان به یکی از کانون‌های اصلی ناامنی تبدیل شود. سازمان جهانی مهاجرت (IOM) گزارشی مبنی بر افزایش مهاجرت‌های اجباری از افغانستان به کشورهای همسایه منتشر کرده است.
در سال ۲۰۲۴، سیلاب‌های شدید در مناطق مختلف افغانستان، به ویژه در شمال و شرق کشور، تأثیرات منفی زیادی داشت که منجر به تخریب خانه‌ها، زیرساخت‌ها و زمین‌های کشاورزی شد. این سیلاب‌ها همچنین جان بسیاری از افراد را گرفتند و باعث بی‌خانمانی هزاران نفر شدند.
و حالا با آمدن زمستان سوزناک، مردم افغانستان که زیر خط فقر زندگی می‌کنند، توان خرید سوخت را ندارند. قیمت مواد سوختی نسبت به سال‌های گذشته افزایش یافته است. گزارشات سازمان ملل متحد نشان می‌دهند که بسیاری از خانواده‌ها با مشکلات جدی برای تأمین گرمای مورد نیاز خود مواجه هستند. افزایش قیمت سوخت و کمبود منابع انرژی، شرایط زندگی مردم را به شدت سخت کرده است. طبق گزارش سازمان جهانی غذا، بسیاری از خانواده‌ها به دلیل ناتوانی مالی نمی‌توانند سوخت کافی تهیه کنند که موجب شرایط سخت در فصل سرما می‌شود. بسیاری از شهروندان افغانستان برای گرم کردن خانه‌های خود از گاز، هیزم یا سوخت‌های دیگر استفاده می‌کنند. در مناطق روستایی و حاشیه‌نشین‌های شهری، این مشکل به‌شدت برجسته‌تر است.
ترس و وحشت مردم افغانستان از وضعیت نامعلوم کشور، هر روز بیشتر می‌شود و زندگی آن‌ها سخت‌تر از گذشته به پیش می‌رود. طبق گزارشات سازمان‌های بین‌المللی، این وضعیت باعث شده تا بسیاری از شهروندان افغانستان تصمیم به ترک کشور خود بگیرند و با وضعیت دشوار مهاجرت به کشورهای همسایه تن دهند. شرایط سخت زندگی و محدودیت‌های روزافزون، آینده‌ای تاریک را برای مردم این کشور رقم زده است.